Gri bir pikap seher vaktinden beri ağır aksak ilerliyordu otoyolda. Taşıtın kasasının silme dolu olduğu yetmezmiş gibi iki aile çoluk çombalak tıkışmıştı içerisine. Mesut üst üste sigara yakıyor, direksiyonda uyuklamasından korktukları için içeriyi duman altı etmesine kimse ses çıkarmıyordu. Camı açmaya yeltendiğinde “Aman abi, çocuklar üşemesin.” diye serzenişte bulunmasalardı eğer, arabanın içi bu hâlde olmayacaktı.

Tüm ısrarına rağmen Mesut direksiyonu bırakmayınca şoförü uyanık tutma vazifesi Emrullah’a kalmıştı. Emrullah allem etti kallem etti, asabi, muhabbetten hazzetmez ağabeyini konuşturmanın bir yolunu buldu.

İsmihan arabaya bineli gözünü dahi kırpmamış, pürdikkat kocasını izliyordu dikiz aynasından. Tedirgindi çünkü Mesut uyuklayıp arabayı refüjde sektireli iki ay olmamıştı daha. Esra ise güneş gözlüğünü takmış, kafasını cama yaslamış, hava alacalandığından beri öylece uyukluyordu. Kulak arkası sızlayarak uyandığında saçlarını kokladı ve eltisine doğru kısık sesle söylenmeye başladı:

-İsmihan, kocana söylesene içmesin şu mereti. Bak saçım başım sigara koktu canım.

-Vardığımızda yıkanırsın. Sakın söyleneyim deyip de tepesini attırma.

‘‘Niye çekiniyorsunuz canım bu kadar?” diye eltisine çıkıştıktan sonra kocasının kulağına da aynı şeyleri fısıldadı. Emrullah çiçeği burnunda karısının her dediğini emir telakki ederdi ama ondan da çok ağabeyinden çekinirdi. Neyse ki ağabeyi ikirciklenmesini anlamıştı da, sigarayı salladı dışarıya. Ardından karısına “Uşakların üstünü ört.’’ dedi ve camı dibine kadar indirdi. 

İsmihan üzerlerini örtmeye kalmadan, çocuklar titreyerek uyandılar. Büyük çocuk kısık gözle yolu izliyor, kız kardeşi ise annesine sarılmış, bir kez daha uykuya dalmaya çalışıyordu. 

Emrullah boş bulunup teybi açınca, yola çıktıklarından beri gözü yumulu annesi, ürpererek sıçradı ve ‘‘A uşak! A ahmak uşak!’’ diye söylenmeye başladı. Emrullah helallik üstüne helallik istiyor, bir yandan da arka koltuğa uzanarak kadının elini öpmeye çalışıyordu.

Çocuklar babaannelerinin dediklerine katılarak gülmeye başlayınca Esra’nın sabrı adam akıllı taştı. ‘‘Yeter Emrullah! Dön sen önüne! Nasılsa yine uyur anneciğin!’’ dedi.

Ana omuz silkti, ardından:

-Şonun sesini aç Emrullah, yeter ki şo fışkınınki duyulmasın!

-Tamam ana. Hemen açıyorum. Anam benim…

Esra, kayınvalidesinin dediklerine acayip içerlemişti. ‘‘O teybi sakın açayım deme Emrullah!’’ diye ikaz etti.

‘‘Olur bita…’’ deyip sustu Emrullah. Bu kadar insanın içerisinde ‘‘bitanem’’ diye seslenmek yakışık almazdı.

Mesut ‘‘Aç teybi Emo.’’ deyince kimse üstüne laf söyleyemedi ve inatlaşma kesildi. Henüz Çanakkale’den çıkmış sayılmazlardı ve yerel bir frekansta haber bülteni sunuluyordu.

‘‘Çan’da işletilen eski maden sahası rehabilite edilerek alana 23 bin 320 fidan dikildi. Bakanlığın hazırladığı eylem planı ile bozulan maden sahaları, rehabilitasyonu yapılarak tabiata tekrar kazandırılıyor. Madencilik faaliyetinin sona erdiği sahaların rehabilitasyonu konusunda lüzumlu…’’

Mesut teybi kapadı. Emrullah “Ne güzel dinliyorduk ağabey…” diyecek oldu ama arka koltukta annesi içli içli ağlamaya başlayınca vazgeçti diyeceğinden.

‘‘A uşaklar! Deyiverin bana, nereye gideyoz?’’ diye sızlanıyordu ana, ‘‘Yine bir ocak buldunuz, oraya gideyoz dimi?’’

Birden içeri öldüresiye boğucu, öldüresiye kasvetli bir hava çöktü. Kimse yanıt vermeyince ‘‘Mesut!’’ diye seslendi bu kez de, ‘‘Bana deyiver oğlum…’’

Mesut’un gözü yoldan milim şaşmıyordu. Ancak önünü görmediğinin, boşluğa bakarcasına olduğunun bir tek karısı farkındaydı.

‘‘Emrullah, bari sen deyiver oğlum. Nereye gideyoz?’’

‘‘Manisa’ya gidiyoruz ana.’’

‘‘Çanakkale’nin suyu mu çıktı da a oğul?’’

‘‘Manisa’da iş bulduk ana. Çalışmaya gidiyoruz.’’

‘‘Ne gözel işiniz vardu ya eski yerde…’’ 

‘‘Ağabeyim tek başına yetişemiyordu ana o işe.’’

‘‘E sen ne göne durayon a oğul?’’

‘‘Benim kafam hesaba basmıyormuş ana. N’apsın? Mesut ağabeyim de yetemiyormuş tek başına. O yüzden bu iş sana göre değil, iyisi mi gidelim Manisa’ya, hem emmi oğlu da orada kazmacı, yanında bir iş ayarlar bize, dedi.’’

Birden masmavi gözleri kıpkırmızı kesti kadının. ‘‘Oy!’’ dedi, ‘‘Göçükten çıkalı kaç ay oldu a oğul? Hani söz verdiydiniz, bir daha ocağa inmeyecez diye? Na bu uşak daha mememdeydi. Sen hatırlamıyon mu bubanı a Mesut? Bir çuvala koyduydular da öyle verdiydiler, al kocanın cenazesini, diye. Sizi de çuvalda verseler n’aparım ben a oğul?’’

Armutçuk’ta grizu patlayınca ana dul, Mesut yetim kalmıştı. O zaman okul çağındaydı ama hâlâ dün gibi hatırlıyordu babasını gömdükleri günü. Bir torbanın içerisinde, babasının olup olmadığı bile şüpheli insan parçalarını gömmüş, baş ucuna bir tahta çakmışlardı. O günü anımsayınca gözü doldu. Burnunu oduncu gömleğinin koluna sildi. ‘‘Haklısın ana,’’ dedi, ‘‘Söz verdik vermesine ama n’apalım?’’ 

‘‘İlle ocakta çalışacaktınız da, ne diye yerimizden ettin bizi a uşak? Zonguldak’ta ocak mı yoktu?’’

‘‘Bilmezmiş gibi konuşma ana. Zonguldak’taki ocak hangimize yetiyordu? Kaç yıl bekledik de alım olmadı. Açlıktan ölse miydik?’’

Emrullah atıldı, ‘‘İnsanın memleketi gibisi var mı ana? Keşke iş olsaydı da orada kalsaydık. Esra da çok severdi oraları, demi ağabey?’’ 

Mesut, denilenin üzerinde durmadı. ‘‘O gün göçükten sağ salim çıktık ya ana,’’ dedi, ‘‘Allah biliyor tövbe etmiştim madene. Ama gördün işte. Pazarcılık yaptık da n’oldu? Tazminat alınca elimiz üç kuruş para görmüştü, onu da batırdık. Allah bizi böyle yaratmış işte. Babam rahmetli de demez miydi, okusan n’olacak, yine madende ya sütuncu olacan ya kazmacı, diye? Denedik işte ana, elimizden başka iş gelmiyor.’’ 

Ana iki omzunun içine sinmiş, içli içli ağlarken diğerleri alacası bol göğe doğru ilerleyen ön camı izliyordu. Emrullah teybi açmış, şarkıya eşlik ediyordu, ‘‘Genç ömrümü çürüttüm/Göğsüme vura vura.’’

Alper Şahin

Örs üzerinde dans eden çekicin çıkardığı ritimli ses tüm sokağa yayılmıştı. Anlayana içli bir musiki mertebesindedir bu ses. Fakat cami imamının oğlu Davut’un dışında herkes için kuru bir gürültüden ibaretti. Öğle ezanı okunalı bir saati geçmişti. Mayıs ayının sıcağı tüm haşmetiyle kasabanın üzerindeyken bir de dükkandaki ocağın ateşi İshak Dede’yi hayli terletmişti. Boynundaki havlusuyla terini sildikten sonra dinlenmek için yerdeki tabureye oturmadan kıraathanenin çırağı Durmuş’a çay istemek için seslenecekti ki, dükkânın kapısından içeriye Davut girdi. İshak Dede’nin yorgun yüzü hemen tebessüm halini aldı. Kapıya yanaşarak tok sesiyle “Durmuş! Evlat, buraya bir çay, bir de oralet!” diye seslendi.

Davut, İshak Dede’nin dükkanının tek müdavimiydi. Her gün okuldan sonra yemeğini yer, nefesini dükkanda alırdı. Çünkü İshak Dede’ye ayrı bir muhabbet beslerdi.  Orada dinlediği hikâyeler, şiirler; aldığı öğütler o kadar hoşuna giderdi ki, eve varır varmaz babasına anlatıverirdi hemen. Babası da “Yahu bu demirci benden iyi yetiştirecek oğlumu…”diye söylenirdi her defasında.

Demirci İshak’a kasabadaki herkes mesafeliyken, Davut’un her gün dükkânda olması tuhafına giderdi insanların. Hatta çok defa imam efendiyi uyarmışlardır da, “Demircinin yanına gönderme şu çocuğu” diye. “Saçtan, sakaldan, bıyıktan herifin yüzü görünmüyor yahu! Bir de namaz kılıyor. Bıyıkları ağzına doluyor, insan bir makaslar. Öyle değil mi hocam?” diyerek hem şikâyet ediyorlar hem de eleştiriyorlardı Demirci İshak’ı. İmam da her seferinde gülerek, “Demirci iyi adamdır, uğraşmayın! Yıllardır bu kasabada yaşar, bir yanlışını gördünüz mü?” diye sorarak savunurdu adamcağızı.

Durmuş, dükkandan içeri girip masa niyetine kullanılan yağ tenekesinin üzerine çayı ve oraleti bırakırken “İshak Dede, ustam artık demirciden parayı peşin al dedi. Yanlış anlama, kıraathane benim olsaydı vallahi böyle bir şey yapmazdım.” diyerek mahcubiyetini belirtti. Demirci İshak, olgunluğunun hakkını vererek “Canını sıkma evlat.” dedi. Cebinden biraz fazlaca para çıkararak “Al bunları götür ustana, neyse borcumuz alsın.” dedi. Durmuş tekrar sıkılgan bir tavır ile “Dedem doğruluğunu, dürüstlüğünü şu kasabada bilmeyen yoktur. Hakkaniyetli adamsın. Ama ustam işte… Sadece ustam olsa iyi. Kimse hazzetmiyor senden. Biraz önce de seni çekiştiriyorlardı. Sonra ustam birden, çayların parasını da al gelirken. Gayrı demirciye veresiye çay yok dedi.” diyerek durumu izah etti. Demirci pamuktan farksız ak sakallarını sıvazladı, çaydan bir yudum aldı ve “Mühim değil evlat, ellerine sağlık bu arada, çay çok lezzetli olmuş. Sen çabuk kavradın bu işi. Herkes böyle çay demleyemez.” diyerek rahatlattı Durmuş’u. Durmuş da gülümseyerek “Afiyet olsun. Bitince seslen, yine getiririm ben. Ustam bekler, bağırmadan gideyim.” diyerek çıktı. Demircinin canı hayli sıkılmıştı ama belli etmiyordu. Hemen Davut’a dönerek “Hele yudumla Davut can oraletini, soğuyacak şimdi. Bir yandan da anlat bakalım, nasıl geçti bugün okul?” diye sordu. Davut, oraletten bir yudum aldı. Bardağı tabağa koydu. Düşünceli bir tavırla “Çarşıdaki bütün dükkânlarda çırak var. Senin çırağın yok. Okulu bırakayım, ben de sana çırak olayım. Ben de demirci olmak istiyorum dede.” dedi. Demirci İshak, gülerek Davut’un başını okşadı. Çay bardağını eline aldı, bardağı eliyle kavradı. Bardağın sıcaklığını avuç içinin tamamında hissetti. Çaydan bir yudum daha aldı. Davut’a “Bak evlat! Ben bu mesleğe on yaşında başladım. Şu gördüğün ateş, örs ve çekiçle elli yıllık dostluğum var. İlk ve tek ustam rahmetli babamdır. Pirim ise Davut peygamber. Evet, severim mesleğimi. Demirciliğin öyküsü, medeniyetin öyküsüdür adeta. Medeniyet, bir demirci ustasının elindeki çekiç darbeleri ile şekillendi dersek abartmış olmayız. Öte yandan Türk kültüründe de önemli bir yere sahiptir demircilik. Geçmişte demir dağı eritti bir usta ve kutlu milletin hürriyet destanı yazıldı. Nice usta ellerden çıkmış zağlı kılıçlarla nice topraklar fethedildi. Bilir misin? İlk demirci Hz. Davut’tur. Yüce Allah’ın hikmetiyle ilk zırhı yapıp giyendir O.”

Birden Demirci İshak’ın aklına ateş geldi. Körüğün başına gitti ve zincirini aşağı çekerek ateşi harladı. Ateşin sönmemesi gerekiyordu. Sabaha elindeki bel küreğini yetiştirmesi lazımdı. Tekrar Davut’un yanına geldi. “He ya Davut can. İsmini taşıdığın peygamber ilk demircidir. Oradaki inceliği fark ettin mi? Davut peygamber kılıç yahut başka bir silah yapmıyor. Savaş darbelerinden korunmak için zırh yapıyor. Nedir bu? Savaşın, kıyımın yanlışlığına işarettir. Şu gördüğün çatlamış, yarılmış eller de çok şükür şimdiye kadar mutfak bıçağı dahi yapmamıştır. Olur da bir cana kıyılmasına uzaktan da olsa sebep oluruz diye… Şimdi gelelim sana. Eğer içinde yaşadığımız asrın Davut’u olmak istiyorsan okula gideceksin. Derslerine iyi çalışacaksın. Bilgiye aşık olacaksın. Unutma evlat, artık insanlığı koruyacak zırhlar laboratuvarlarda bilimle yapılıyor. Senin yerin de köhnemiş demirci dükkânı değil, ilim kokan laboratuvarlar, kütüphanelerdir.” dedi. Davut gerçekten ikna olmuştu. Okumalıydı. Çok çalışmalıydı. Vakit ikindiye yaklaşıyordu. Davut, “Ben artık eve gideyim dedem, yarına ödevlerim var.” diyerek müsaade istedi. Demircinin yüzünde tebessüm belirdi. Alnından öptü Davut’u ve “Ha şöyle evlat. Sana yakışan da budur. Hadi bakalım selam söyle ailene. Söylediklerimi de sakın unutma.” dedi.

Demirci ocağın başına geçti hemen ve bel küreğini bitirmeye koyuldu. Bir yandan da “Belki de son işin olur bu koca İshak, ha gayret…” diyerek mırıldandı.

Sabah namazını kıldıktan sonra hiçbir şey atıştırmadan kasabanın en zengininin evinde aldı soluğunu. Namazlarını ya dükkânda ya da evde kılıyordu. Camiye cumadan cumaya gidiyor, bahçede hasır üstünde kılıyordu cumayı. Çünkü camiye girmesine dahi söyleniyordu kasabalı. Evini ve dükkânını satmak istediğini söyledi. Bir iki konuşmadan sonra değerlerinin biraz altında fiyata anlaştılar. Daha sonra Demirci camiye İmam efendinin yanına gitmek için ev ve dükkânın yeni sahibiyle helalleşip oradan ayrıldı. Tam caminin bahçe kapısına varmıştı ki Hoca ile karşılaştı. Selamlaşıp hâl hatır sorduktan sonra hocaya bir zarf verdi ve “Hocam bu zarfta bir mektup var. Bu mektubu Cuma vaazında cami cemaatine okumanı istiyorum. Çekinmeden okuyabilirsin, tehlikeli bir şey yazmıyor.” dedi. Demirci içleri para dolu iki ayrı zarf daha verdi hocaya ve ekledi “Bunlarla ilgili de mektupta yazdım açık bir şekilde. Davut’a çok selam söyle. Belki bir daha görüşemeyebiliriz. Hakkınızı helal edin.” İmam hemen lafa girerek “Okurum elbet İshak Efendi, beni sıkıntıya sokmayacağını bilirim ama hayrola?” dedi. Demirci bir cevap vermeden gülümseyerek hoca ile tokalaştı ve ağır adımlarla tren istasyonuna doğru ilerledi.

Cuma vaazında İmam efendi mektubu açtı şaşkın bakışlarla kendisini izleyen cemaate okumaya başladı. Mektupta daha fazla kasabada kalamayacağı, kalırsa huzursuzluğa sebep olacağını yazmıştı. Ayrıca Demirci İshak mektubunda, sattığı evinin parasını camiye bağışladığını belirtmiş, dükkânının parasını ise Davut’un eğitimi için harcanmasını istediğini yazmıştı. Bir de kasabalıya “Kusuruma bakmayın ne olur… Her dem nefsimizi makasladığımızdan sakala, bıyığa fırsat bulamadık.” notunu yazmış ve Yunus Emre’nin “Bir kez gönül yıktın ise/Bu kıldığın namaz değil” dizelerini hatırlatmıştı. Mektuptan sonra cami cemaati birbirlerine kafalarını sallayarak pişmanlıktan uzak “İyi adammış vesselam.” cümlesini söylemekle yetindiler. Müezzinin ezanıyla irkilip toparlanmaya başladılar. Az sonra Allah’ın huzurunda namaza duracaklardı.

Muhammet TANG

İhtiyarlığına, yorgunluğuna ve içinde bulunduğu işgal atmosferine aldırmadan kadim dostunun yanına gidecekti. Ama bu sefer hiç olmadığı kadar bitkindi. Namaz sonrası bir parça ekmeğe tereyağı sürerek sigara altı yapmış olmasına rağmen, en son ne zaman silindiği belli olmayan camın önünde duran tütün tabakasına doğru gitmeye dahi eriniyordu. Akça Köse’de bu sabah farklı bir hâl vardı. Ama ne olursa olsun gidecekti. Ata yadigarı bir dostluktu onlarınki. Vakti zamanında büyük dedesi Saruca’nın, henüz ilkokul çağlarındayken babaannesi Alçin Ana’nın kilerinden aldığı ceviz tohumunu Hür Tepe’ye ekmesi ile başlamıştı bu dostluk. Yani Akça Köse, hatta babası dahi dünyaya gelmemiş iken… Çünkü Saruca vasiyet etmiş, “Neslimin erkekleri aksatmasınlar, ileride ulu bir ağaç olacak bu güzelliği ziyaret etsinler. Onlara emanetimdir. Emanetime sahip çıksınlar.” demiş. Fakat torunları arasında en vefalı Akça Köse çıkmış. Dedesinin vasiyetini büyük bir sorumluluk şuuru ile sahiplenmiş ve o kadar bağlanmış ki ceviz ağacına, samimi olarak her sabah dertleşmeye, onunla ilgilenmeye gidermiş.

Bugün de aynı sorumlulukla gitmeliydi Hür Tepe’ye. Ceviz ağacı, kargalara bırakılmayacak kadar kutsaldı onun için. Dalgın ve bitap hâlini birden terk ederek, kararlılıkla oturduğu koltuktan kalktı. Boyasız, alelade oda kapısının arkasında asılı ceketine yöneldi. O sırada ceketinin sağ dış cebindeki yarısı dışarıda kalmış keçe börküne takıldı gözü. Börkünü giydi. Ceketini omuzlarına attı. Kilidi ve kolu olmayan kapıyı açmak için hafif yukarı kaldırarak içeriye doğru çekti. Tam unutacakken geri döndü ve camın önündeki tütün tabakasını aldı. Kapıyı kapatmadan odadan çıktı. Dış kapıya doğru yaklaşırken Ağustos ayı olmasına rağmen yayla sabahının serinliğini iliklerinde hissetti. Tozdan rengi dahi belli olmayan ayakkabılarını giydi. Kapıyı, pas tutmuş demir sürgüsünden açtı. Dün akşam sardığı tütün geldi aklına. Hemen tabakasını açtı. Sarılmış tütünü üzeri çatlamış eliyle dudaklarının arasına yerleştirdi. Ceketinin sol cebinden kibritini çıkararak nihayet yaktı ve derin bir nefesle tütünü ciğerlerine çekti. Kapıyı kapattı, sol eliyle çene kısmında yoğunlaşmış köse sakalını sıvazladı ve tek sırdaşı yadigara doğru yürümeye başladı.

Pek sıkıntılı bir hava vardı. Tuhaf bir sis kaplamıştı etrafı. Güneş henüz görünmüyordu. Kurban Bayramı’nın ikinci günüydü ama saat çok erken olduğu için kimsecikler yoktu ortalıkta. Toprak yolda yürürken bir an sendeledi. Hemen toparladı kendini. Elindeki bitmeye yaklaşmış tütünü oracıktaki sivri taşın üzerinde söndürdü ve attı. Karşıda Hür Tepe’de onu bekleyen ceviz ağacına bakarak ilk defa yedi yaşında gittiği günü hatırladı. Heyecanı bir kat daha arttı. Tepeye az bir mesafe kala Burmalı Çeşmede mola verdi. Yorulmuştu. Sanki saatlerce saman balyası taşımıştı. Görklü sudan bir miktar avucuyla içti. Yüzünü yıkadı ve çeşmenin kurununa oturdu. Akan suyun sesiyle çeşmeye dair anılarını hatırladı. Burmalı Çeşme’ye su, Şavklı Göze’den geliyordu. Çok berrak ve lezzetli bir suyu vardı. Kim bilir bu gözeden, bu çeşmeden kimler su içmiştir, nice dertli çobanlar hayvanlarının susuzluğunu bu çeşmeden gidermiştir? Nice büyük komutanlar aşkar atlarını yine bu çeşmeden, bu gözeden sulamışlardır; hatta Saruca dedem de ceviz ağacına giderken mutlaka burada dinlenmiştir, diye geçirdi içinden. O sırada çobanın küçük oğlu Eşref’in ayak sesleri ile irkildi. Yerinden kalkarak ona doğru yöneldi. Tebessüm ederek başını okşadı, gözlerinden öptü ve “Buraları sev emi Eşref.” diyerek cevap beklemeden yoluna devam etti.

Kısa ama yorucu bir tırmanıştan sonra Hür Tepe’ye vardı. Ceviz ağacı tüm ihtişamı ile karşısındaydı. Sanki karşısındaki ağaç değil, ona kollarını açmış bir şekilde bekleyen hiç görmediği dedesi Saruca idi. Kalbi çok hızlı atmaya başlamıştı. Başı dönüyordu. Kendisini ceviz ağacının dibine zor attı. Sırtını ve başını ağaca yaslayarak bir süre dinlendi. Aynı zamanda aşağıdaki köyünü temaşa etti. Güneş doğmuş, bir mızrak boyu yüksekliğe dahi erişmişti. Bu arada nefes alıp vermesi de hızlanmaya başlamıştı. Bir anda gözü sol tarafta yerde duran, bir şekilde dalından düşmüş yeşil cevize kaydı. Başı sol omzuna doğru düştü. Nefes almıyordu artık. Gözleri yerdeki ceviz tanesinde sabitlenmişti. Akça Köse istemese de ceviz ağacı kargalara kalmıştı.

Muhammet TANG